„Standardy mediacji rówieśniczej i szkolnej w szkołach i innych placówkach oświatowych”
Rzecznik Praw Dziecka, Warszawa, listopad 2017 r.
Z dużą radością odebraliśmy informację o powołaniu przez Rzecznika Praw Dziecka Zespołu, którego zadaniem było opracowanie standardów mediacji rówieśniczej i szkolnej w szkołach i innych placówkach oświatowych. Nie zrobiło tego do tej pory Ministerstwo Edukacji Narodowej (MEN). Od wielu lat organizacje pozarządowe bowiem realizowały projekty w zakresie mediacji rówieśniczej, także pozyskując środki z MEN lub urzędów wojewódzkich w ramach rządowego programu „Bezpieczna i Przyjazna szkoła” w latach 2014-2016.
W podjęciu się próby opracowania standardów upatrujemy krok w kierunku ujednolicenia praktyki, jakże różnej do tej pory. Standardy mediacji rówieśniczej i szkolnej w szkołach i innych placówkach oświatowych uwzględniają doświadczenia korzystania z mediacji w polskich szkołach. Powstały w wyniku prac interdyscyplinarnego zespołu teoretyków i praktyków mediacji (pedagogów, psychologów, mediatorów i przedstawicieli zawodów prawniczych). Nie stanowią prawa, mają charakter wytycznych i wskazówek dla zainteresowanych wprowadzaniem mediacji w szkołach/placówkach oświatowych (wyimek ze standardów).
Niewątpliwie standardy, które można jeszcze dopracować o czym poniżej, przyczynią się do bardziej uważnego wdrażania mediacji w szkołach.
Standardy przeczytaliśmy kilkukrotnie i skonsultowaliśmy je z nauczycielami pracującymi w szkołach, którzy jednocześnie podejmują się roli mediatorów (w sprawach na zlecenie sądów, policji, prokuratur, jak i prywatnych). Napisaliśmy do nich kilka uwag.
1. Bardzo nas cieszy, że w części definicyjnej odróżniono mediację rówieśniczą (prowadzona przez uczniów) od mediacji szkolnej (prowadzona przez dorosłych), gdyż wielokrotnie spotykaliśmy się podczas pracy z nauczycielami ze stwierdzeniami, że są mediatorami rówieśniczymi, bo mediują w konfliktach uczniów. Teraz już będzie definicyjna jasność co jest co i kto jest kim.
2. W części Standardy wprowadzania mediacji rówieśniczej do szkół i innych placówek oświatowych:
2.1. Standard 8 zakłada, że opiekun mediatorów rówieśniczych będzie odpowiedzialny za sposób wyłonienia mediatorów wśród uczniów, jak i za ich przeszkolenie. Jest to oczywiście etap dalszy, związany z uzupełnieniem składu uczniowskiej grupy mediatorów np.: gdy grupa mediatorów ukończy edukację na danym etapie i odjedzie ze szkoły. W początkowej jednak fazie wdrażania mediacji w szkole pożądane byłoby, aby za sposób wyboru mediatorów i ich przeszkolenie odpowiedzialni byli zarówno potencjalny opiekun mediatorów, jak i wychowawcy (znający swoich wychowanków) oraz podmiot, który będzie realizował szkolenie wprowadzające mediację do danej placówki np.: NGO.
2.2. W standardzie 10. postulowalibyśmy dopisanie możliwości, a może nawet konieczność, poddawania przez mediatorów szkolnych (w tym rówieśniczych) swojej pracy superwizji prowadzonej przez superwizorów mediacji lub innych doświadczonych mediatorów. Pozwoliłoby to na rozwój mediatorów w szkole, na budowanie zgranego zespołu, jak i na nabywanie sposobów radzenia sobie z sytuacjami szczególnymi pojawiającymi się podczas mediacji. Jest ona co prawda wskazana w kolejnej części (standard 7.), gdzie ma jednak walor fakultatywny i doraźny („w razie potrzeby”).
3. W części Standardy prowadzenia mediacji rówieśniczej w szkołach i innych placówkach oświatowych:
3.1. W standardzie 3. zabrakło nam wskazania kanałów, chociażby przykładowych, jakimi można w szkole zgłaszać sprawy do mediacji. Pewnie nie w każdej szkole, tak jak w jednej z mikołowskich szkół, mediatorzy rówieśniczy będą dyżurować na korytarzach podczas przerw, gdzie można podejść i zgłosić sprawę do mediacji. W wielu jednak szkołach zaczęły funkcjonować skrzynki mediacyjne, powstały strony internetowe z formularzami, założony skrzynki mejlowe, itp. Dzisiejsza technologia, z którą młodzież i jej rodzice radzą sobie coraz lepiej, daje sporo możliwości.
3.2. W standardzie 7. (opisuje procedurę mediacji) nie przewidziano możliwości prowadzenia mediacji w sposób pośredni (bez organizowania wspólnego posiedzenia mediacyjnego). Dobrze byłoby dookreślić, że w szkole taka możliwość istnieje i czasem nawet jest ona konieczna np.: z racji stanu emocjonalnego stron. Może mieć ona także zastosowanie w sytuacji, kiedy stronami konfliktu są uczniowie z różnych placówek edukacyjnych.
4. W części Standardy wprowadzania mediacji szkolnej do szkół i innych placówek oświatowych:
4.1. W odniesieniu do standardu 8. mamy uwagę taką (pierwszą). Jeśli szkoła, ma być miejscem, gdzie uczniowie, rodzice i nauczyciele pracują „dla wspólnego dobra”, to pożądane byłoby, aby mediatorami w szkole mogli być również odpowiedni przygotowani rodzice. Takowych znamy już dziś. Zaangażowanie rodziców jak najbardziej wpisuje się w metodologię brytyjską Whole School Approach, wg której pracujemy wdrażając mediację w szkole. Być może rodzic ukrywa się pod pojęciem „inna osoba godna zaufania” ale nie jest do dla nas jasne. Druga kwestia w odniesieniu do tego standardu jest taka, że jeśli mediator szkolny może być również opiekunem mediatorów rówieśniczych i ma edukować w zakresie mediacji nowych mediatorów (albo superwizować pracę obecnych), to dobrze byłoby, aby miał kompetencje do prowadzenia zajęć metodami warsztatowymi albo treningów. Czym różni się lekcja matematyki od treningu umiejętności mediacyjnych wie każdy, kto był na jednym i drugim.
5. W części Standardy prowadzania mediacji szkolnej w szkołach i innych placówkach oświatowych:
5.1. W standardzie 5. poufność mediatora podparto art. 178a kodeksu postępowania karnego („Nie wolno przesłuchiwać jako świadka mediatora co do faktów, o których dowiedział się od oskarżonego lub pokrzywdzonego prowadząc postępowanie mediacyjne, z wyłączeniem informacji o przestępstwach, o których mowa w art. 240 § 1 Kodeksu karnego”). Jest to dla nas niezrozumiałe, gdyż mediacja w szkole nie jest mediacją karną, ale co najwyżej cywilną. Naszym zdaniem zdecydowanie lepiej byłoby osadzić poufność mediacji w kontekście art. 1834 par. 2. kodeksu postępowania cywilnego („Mediator, strony i inne osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym są obowiązane zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedziały się w związku z prowadzeniem mediacji. Strony mogą zwolnić mediatora i inne osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym z tego obowiązku”). W sytuacji mediacji w szkole może to być przepis bardzie adekwatny zwłaszcza w sytuacji mediacji w poszerzonym gronie np.: z przedstawicielem organu prowadzącego, pedagogiem szkolnym, itp.
Teraz pozostaje nam już zabrać się do pracy, uważnej, bardziej strategicznie i w oparciu o standardy i nasze doświadczenia.
Link: standardy opublikowane przez Rzecznika Praw Dziecka
autor: Janusz Kaźmierczak
